İrritabl Bağırsak Sendromunda FODMAP Diyeti

Son yıllarda adına sıkça rastladığımız iritabl bağırsak sendromu, herhangi bir organik sebebi olmamasına rağmen, stres, yaşam tarzı gibi çeşitli etkenler sonucu emosyonel gerilimin yüksek olduğu zamanlarda ortaya çıkan bir bağırsak hastalığıdır. Günlük yaşamda bir çok bireyin bu hastalıkla karşılaşması sonucu bu konuda yapılan çalışmalar gittikçe artmış ve çeşitli tedavi yöntemleri bulunmuştur. İrritabl bağırsak sendromu gibi birçok bağırsak hastalığında kullanılan FODMAP diyet bu tedavi yöntemleri arasında en gözde olan beslenme tedavisidir.

FODMAP fermente olabilen frukto, oligo, di, mono sakkaritler ve poliollerin birleşiminden oluşan bir terimdir. Bu terim bir çok gıdada yer alan ve sindirim sistemi rahatsızlığına sebep olabilen karbonhidrat türlerini barındırır. FODMAP bileşenlerinin ortak özelliği ise ince bağırsaktaki emilimlerinin zayıf olması ve bakteriler tarafından hızlı bir şekilde fermente edilebilmeleridir. Yüksek FODMAP içeren besinler arasında;

• Buğday, çavdar, brüksel lahanası, soğan, sarımsak ve enginar gibi oligosakkaritler,
• Süt, yoğurt, peynir gibi süt ürünleri içeren disakkaritler,
• Elma, armut, şeftali, karpuz, kuru üzüm ve bal gibi monosakkaritler,
• Besinlere tatlandırıcı olarak eklenen sorbitol ve mannitol gibi polioller yer alır. Elma, armut ve şeftali gibi meyveler sorbitolün, karnıbahar ve mantar gibi sebzeler de mannitolün diyet kaynaklarıdır.

Düşük FODMAP diyeti, bu karbonhidrat türlerini barındıran besinlerin diyetteki miktarını en aza indirgemektedir. Bu besinlerin tamamen diyetten çıkartılması yerine, semptomlar kontrol edilinceye kadar tüketimleri azaltılır. Nitekim FODMAP’lerin bir çoğu prebiyotik, yani vücudumuzda yararlı olan mikroorganizmaların çoğalmasını sağlayan besin bileşikleridir. Bu nedenle FODMAP diyeti 3 aşamada gerçekleştirilmelidir.

Birinci Aşama

Yüksek FODMAP içeriğine sahip gıdalar tamamen kısıtlanır ancak bu kısıtlama 3 ila 8 hafta arasında sürer. Bazı bireylerde ilk haftada semptomlarda bir iyileşme fark edilirken, bazı bireylerde bu süre tam sekiz haftayı alır. Sindirim sisteminin vermiş olduğu tüm belirtiler sona erdikten sonra ikinci aşamaya geçilir.

İkinci Aşama

FODMAP içeren gıdaların azar azar beslenmeye dahil edilmesi ile gerçekleştirilir. Bu adımda bireyin tolere edebileceği eşik değerinin bulunması için diyetisyen eşliğinde yapılması oldukça önemlidir.

Üçüncü Aşama

FODMAP diyetinin kişiye göre “özel beslenme” haline getirilmesidir. Kişinin tolere edebildiği besinler miktar ve tür olarak belirlendikten sonra sürdürülebilir bir beslenme modeli oluşturulmuş olur. Pek çok birey, düşük FODMAP diyetinin üç aşamalı bir süreç olduğunu görünce şaşırmakta ancak her aşama, uzun vadeli semptomların giderilmesi ve genel iyilik halinin devamlılığı için eşit derecede önemlidir.

Özetle FODMAP içeren besinler bilinenin aksine oldukça sağlıklı olan ‘prebiyotik’ olarak adlandırılan besinlerdir. Bireylerde sindirim sistemini özellikle de bağırsakları etkileyen herhangi bir semptom yoksa bu beslenme çeşidini uygulamaya gerek yoktur. Ancak, gerçekten FODMAP içeren besinleri sindiremeyenlerde, bazı semptomlara neden olduğunu belirtmek gerekir. Belirli gıdaların kısıtlanması sebebi ile bu beslenme şekli başlangıçta zor gibi gözükebilir ancak bu besinler tamamen sınırlandırmak yerine eliminasyon diyeti ile çözümlendirilir. Bununla birlikte, IBS’li herkes diyete cevap vermez. Dahası, diyet altı aya kadar sürebilen üç aşamalı bir süreci içerir. Bu nedenle bireysel farklılıkları göz önüne alarak; düşük FODMAP diyeti diyetisyen gözetimi ile uygulanmalıdır.

Dyt. Sena Çetin