Beslenme ve Psikoloji Arasındaki İlişki

Özgenur Taşkın Kimdir?

Merhaba Uzman Klinik Psikolog olarak NPİstanbul Beyin Hastanesinde çalışmaktayım. Bilişsel Davranışçı ve Şema terapi eğitimim dahilinde yetişkin hasta kabul etmekteyim. Klinikte depresyon, duygudurum bozuklukları, yeme bozuklukları gibi birçok psikiyatrik hastalık ile çalışmaktayım. Beslenme ve psikolojinin okuduğum yayınlar ve makaleler dahilinde önemli bir ilişkisi olduğunu düşünen bir psikoloğum.

Beslenme tercihlerimiz ruhsal sağlığımız üzerinde etkili mi?

Yapılan araştırmalara göre tüketilen besinler vücudun metabolik enerji gereksinimini sağlamakla birlikte zihin ve bilişin de dahil olduğu birçok beyin fonksiyonlarını etkiler. Besinler ve beslenmenin duygu durumu ve davranışları etkilediği hem fiziksel hem de duygusal iyilik haline katkıda bulunduğu görüşü giderek daha çok kabul görmektedir. Bundan başka, duygu durumu da bireyin ne tür besinleri tüketeceği yönündeki seçimlerini ve kararlarını etkilemektedir. Çeşitli besin ögeleri yetersizliğinin sadece bilişsel fonksiyonlarda zayıflama ve depresif ruh haline yol açmakla kalmayıp, saldırgan davranışların sergilenmesinde de etkili olduğu bilinmektedir. Beslenmenin duygudurumu, davranış ve biliş üzerine etkilerinin ortaya çıkmasında beyin-bağırsak aksındaki sinyallerin önemi günümüzde daha iyi anlaşılmıştır.

Günlük alınan vitamin takviyeleri depresyonu önlüyor mu?

Klinik depresyonun temel niteliği hoş olmayan duygudurum, ilgi ve zevk azlığı, umutsuzluk ve karamsarlıktır. Gelecekleri ve yaşadıkları ile ilgili olarak hep kötümser düşünürler. Kişide depresif duygudurum ile birlikte değişik etkinlik ve sorumluluklara karşı ilgi kaybı izlenir. Olağan etkinliklerden zevk alamaz. İş, özel zevkler, bireysel ilişkiler, cinsel aktivite de dahil olmak üzere hiçbir şeyden zevk alamazlar. Bu noktada vitaminlerin etkisi depresyon semptomlarını azaltmakta faydalı olabilir fakat tedavisi tek başına vitaminler ile mümkün olmayacaktır. Yapılan araştırmalara göre, diyet ve yaşam tarzı değişikliklerinin depresyon için makul, etkili ve yararlı korunma ve tedavi stratejileri olabileceği bildirilmiştir Diğer yandan her geçen gün bir yenisi eklenen bilimsel çalışmalar, sağlıklı beslenmenin ruhsal sağlık için temel bir gereklilik olduğunu ortaya koyuyor. Yine bu çalışmalar gösteriyor ki, kronik stres, kaygı bozuklukları, majör depresif bozukluklar, otizm spektrum bozuklukları da beslenme biçimimizden etkileniyor.

Sağlıklı bir ruh/zihin bütünlüğü için ideal beslenme şekillerini inceleyen araştırmalara bakıldığında şu sonuca varıyoruz ki; Beden sağlığını destekleyen yiyecek ve içeceklerle ruh sağlığını destekleyen yiyecek ve içecekler aynı. .Burdan yediğinle bağlantılı ‘düşünürsün ve hissedersin’ diyebiliriz.

Neden stresli, endişeli, yoğun tempoda olduğumuz dönemlerde daha fazla yemeye yöneliyoruz?

Dünya Sağlık Örgütü, sağlığı; insanın hasta veya engelli olmayışı olarak değil, fiziksel, ruhsal ve sosyal yönden tam bir iyilik halinde olması şeklinde tanımlıyor. Sağlıklı olabilmenin ön koşullarından biri yeterli ve dengeli beslenmektir. Yani beslenme, sağlığı korumak, geliştirmek ve yaşam kalitesini yükseltmek için bilinçli ve kontrollü yapılması gereken bir davranış. İşte bu kontrolü, bazı metabolik, psikolojik ya da sosyolojik faktörler nedeniyle kaybettiğimizde, çeşitli beslenme sorunları yaşamaya başlıyoruz. Bunlar arasında en sık karşımıza çıkansa duygusal yeme. Duygusal yeme aslında olumsuz duygulara karşılık olarak gelişen aşırı yeme eğilimini anlatan bir davranış bozukluğu. Ruh halinde gelişen olumsuzlukları kontrol etme dürtüsüyle ortaya çıkan bu yeme davranışında en sık gözlemlenen durumlarsa normalden çok daha fazla yemek yemek veya tüketilen besin çeşitlerini normalden daha farklı seçmek. Kısacası duygusal yeme, kendini daha iyi hissetmek için fiziksel açlıktan daha çok duygusal gereksinimleri tatmin için, yemeği bir amaç değil, bir araç olarak kullanmaktır.

Biliyoruz ki insan sıkıldığında, kendini yalnız hissettiğinde veya başarısız olduğunda hemen bir yemek sipariş etmek veya en yakınındaki tatlıya saldırmak istiyor. Kişilerin hayatlarında yaşadıkları olumsuzluklar yeme alışkanlıklarını ciddi anlamda etkiliyor. Ayrılıklar, aldatılmalar, kayıplar, işsizlik gibi yaşanan olumsuzluklar kişide ciddi anlamda bir boşluk yaratıyor. Yalnızlık duygusuyla baş edememe başlıyor. Aidiyet duygusunu yitiriyorlar ve işte tam bu noktada boşluğu bir şeyler yiyip içmekle doldurmaya çalışıyorlar. Oysa üzgün, öfkeli, yalnız, bitkin ya da sıkılmış olduğumuzda sorunun çözümünü bulacağımız adres buzdolabı değil. Bilmemiz gereken en önemli nokta duygusal açlığın yiyeceklerle doyurulamayacağı. İnsan yediği anda kendini iyi hissedebilir ama o yemek bittiğinde duygular gitmez. Üstelik o kötü duyguların üstüne bir de fazladan alınan kalori eklenir.

Duygusal yemenin önüne geçmek için neler yapmalıyız?

Duygusal yeme süreci içerisinde tükettiğimiz besinlerin çoğunu farkında olmadan yeriz. Bu nedenle öncelikle yapılması gereken, üzerinde çalışılması gereken alan farkındalıktır. Bir besin günlüğü tutmak gün içerisinde neler tükettiğinizi size gösterecektir. Duygusal yeme ile baş etme sürecinde sağlıksız besinlerin yerini sağlıklı olanlar ile değiştirin. Alışverişler burada anahtar nokta; eve sağlıksız besinler almamaya özen gösterin. Öz-disiplin oldukça önemli, “bir-iki seferden bir şey olmaz” demek sizi yanılgıya düşürecektir. Evde abur-cubur olmadığında duygusal açlık sürecinde farkında olmadan yiyip ertesi gün suçluluk duygusu hissettiren bir durum olmayacaktır. Sağlıklı atıştırmalıklar için ise bu konuda uzman birine başvurabiliriniz. Yeterli uykunun psikolojiyi doğrudan etkilediğini sürekli biz psikologlar tarafından duyuyorsunuz, Günde ortalama 8 saat uyumaya özen gösterin. Gün içinde ortalama 8 saat uyumayan bir kişinin beyin kimyası olumsuz etkileneceği için psikolojik problemler ortaya çıkabilir. Bu durum ise dolaylı yoldan duygusal yemeye sebebiyet verebilir. Duygusal yeme bozukluğunda kişiyi rahatlatan bir diğer şey ise yeterli fiziksel aktivitedir. Bunun sebebi ise serotonin salgılanmasıdır. Duygularınızı ele almanın daha sağlıklı yollarını bulabilir, bilinçsizce yemek yerine bilinçli yemeyi öğrenebilir, kilonuzu kontrol altına alıp duygusal gıda tüketimine son verebilirsiniz